Сатып алулар өлкәсендә дәүләт һәм муниципаль ихтыяҗларны тәэмин итү өчен каралган коррупциягә каршы көрәш чаралары
Россия Федерациясенең Милли иминлек стратегиясендә (РФ Президентының «Россия Федерациясенең Милли иминлек стратегиясе турында» 02.07.2021 № 400 Указы) коррупцияне бетерү милли мәнфәгатьләр һәм дәүләт һәм иҗтимагый иминлекне тәэмин итү максатларына кертелгән. «Коррупциягә каршы тору турында» 25.12.2008 елның 273-ФЗ номерлы Федераль законда коррупциягә каршы торуның нәтиҗәлелеген арттыру буенча дәүләт органнары эшчәнлегенең төп юнәлешләрен билгеләгәндә Дәүләт яки муниципаль ихтыяҗларны тәэмин итү өчен товарлар, эшләр, хезмәтләр сатып алганда намуслылык, ачыклык, намуслы конкуренция һәм объективлык тәэмин итү мәсьәләсе аерым билгеләнгән. Моның белән беррәттән «дәүләт һәм муниципаль ихтыяҗларны тәэмин итү өчен товарлар, эшләр, хезмәт күрсәтүләр сатып алу өлкәсендә контракт системасы турында» 05.04.2013 № 44-ФЗ Федераль законы (алга таба – 44-ФЗ номерлы Закон) әлеге эшчәнлекне җайга салу максаты буларак сатып алулар өлкәсендә коррупцияне һәм башка явызлыкларны булдырмауны билгеләде. 44-ФЗ номерлы законда коррупциягә каршы торуга юнәлдерелгән кайбер нигезләмәләр каралган: 1. Сатып алу комиссиясе составына аерым затларны кертү тыела. Мәсәлән, комиссия әгъзалары була алмыйлар: хәбәрнамәне, сатып алу турындагы документацияне, конкурс заявкаларын бәяләүче экспертлар; сатып алу нәтиҗәләре белән шәхси кызыксынулары булган затлар, мәсәлән, анда катнашучылар; сатып алуда катнашуга заявка биргән оешмаларда катнашучылар (акционерлар), аларның идарә органнары әгъзалары, сатып алуда катнашучыларның кредиторлары; сатып алулар өлкәсендә контрольлек итүче контроль органнары вазыйфаи затлары. 2. Закупкада катнашучыларга алар һәм заказчы арасында мәнфәгатьләр конфликты булмау турында таләп билгеләнгән. 3. Заказчы җитәкчесенең, комиссия әгъзасының, контракт идарәчесенең яисә контракт хезмәте җитәкчесенең шәхси кызыксынуы булганда контрактның чынлыгына судта шикаять белдерү мөмкинлеге каралган. 4. Билгеле бер җинаятьләр өчен хөкем ителүе түләнмәгән яки алынмаган физик затларны, шулай ук мондый физик затлар җитәкчеләр, коллегиаль башкарма орган әгъзалары, аерым башкарма орган яки баш бухгалтер функцияләрен башкаручы затлар булган юридик затларны сатып алуда катнашу тыела. Шулай ук сатып алуларга заявка биргәнче ике ел дәвамында РФ КоАПның 19.28 маддәсе буенча административ җаваплылыкка тартылган оешмалар да кертелми. 5. Эре контрактлар өчен барлык субподрядчылар турында мәгълүмат ачу механизмы каралган. 6. Россия Федерациясе Хөкүмәтенең куелган товарның контракт шартларына туры килүен тикшерү бары тик чит экспертлар (эксперт оешмалары) тарафыннан гына үткәрелгән очракларны билгеләү хокукы каралган. 7. Аерым сатып алулар турында иҗтимагый фикер алышу каралган. 8. Сатып алу эшчәнлеген контрольдә тотуның төрле механизмнары, шул исәптән җәмәгать контроле дә каралган. 9. Экспертларга, эксперт оешмаларына таләпләр билгеләнде. Коррупцияне кисәтүнең төп инструментларының берсе-сатып алу өлкәсендә мәнфәгатьләр конфликтын булдырмау һәм җайга салу. Мәсәлән, заказ бирүченең вазыйфаи заты (җитәкчесе, сатып алуларны гамәлгә ашыру комиссиясе әгъзасы, контракт хезмәте җитәкчесе, контракт управляющие), аның ире (хатыны), турыдан-туры күтәрелә яки төшә торган линия буенча якын туганы (мәсәлән, әтисе, кызы, оныгы), туганнан туган яки туганнан булмаган (заказ бирүченең вазыйфаи заты белән уртак әтисе яки әнисе булган) абыйсы (апасы), уллыкка алынган зат заказчының вазыйфаи заты (заказчының әлеге вазыйфаи затын уллыкка алучы) булырга тиеш түгел: сатып алуда катнашучы; җитәкче, бер кешелек башкарма орган, коллегиаль башкарма орган әгъзасы, унитар оешманың-сатып алуда катнашучының гамәлгә куючысы, коллегиаль органы әгъзасы; бер кешелек башкарма орган, коллегиаль башкарма орган әгъзасы, коллегиаль идарә органы әгъзасы, сатып алуда катнашучы корпоратив юридик затның файда алучысы. Гавами сатып алуларны хокукый җайга салу системасы җаваплылык чараларының шактый зур күләмен үз эченә ала. Гавами сатып алулар өлкәсендә заказчыларга һәм аларның вазыйфаи затларына карата административ җаваплылык чаралары аеруча еш кулланыла. Бүгенге көндә Россия Федерациясенең Административ хокук бозулар турындагы кодексында (алга таба – РФ Административ хокук бозулар кодексы) гавами заказчылар тарафыннан сатып алу эшчәнлеге тәртибен бозган өчен җаваплылык билгеләүче 15 тән артык состав бар. РФ КоАПның 19.28 маддәсендә каралган административ җаваплылыкка тартылган юридик затлар исемлеге актуаль хәлдә саклана. Прокурорлар РФ Административ хокук бозулар кодексының 19.28 маддәсе буенча административ җаваплылыкка тарту вәкаләтләрен гамәлгә ашыралар, шулай ук әлеге маддә буенча элек административ җаваплылыкка тартылган оешмалар белән контрактлар төзү фактларына чик куялар. Шулай ук заказ бирүчеләр тарафыннан кулланыла торган чараларның берсе контрактларда коррупциягә каршы төзәтмәләр куллану булырга мөмкин. Соңгысының асылы ул граждан-хокукый шартнамәгә кертелә торган махсус шарт, аны үтәгәндә коррупция гамәлләрен, мәсәлән, коммерцияле сатып алуны булдырмас өчен. Коррупциягә каршы төзәтмә шартнамә яклары коррупцион хокук бозулар кылуның мөмкин түгеллеген аңлауга юнәлдерелгән һәм аларны кылуга юл куймау буенча акыллы чаралар күрергә әзер булсын өчен юнәлдерелгән.